Yahudilik, Musevilik
Kutsal kitabı Musa’ya inen ve İsrailoğulları ile Tanrı Yahweh (Yehova) arasındaki akde dayalı ilişkiye dayanan Eski Ahit olan Yahudilik ya da Musevilik İbrahimi dinlerin en eskisidir.
Yahudilerin Tarihi
Yahudilerin atalarının İbrahim oğlu İshak ve torunu Yakup olduğuna inanılmaktadır.
İsrail adıyla da bilinen Yakup’un 12 oğlunun (Ruben, Simeon, Levi, Yuda, Zebulun, İsakar, Dan, Gad, Aşer, Naftali, Yusuf ve Bünyamin) Yahudi halkını meydana getiren 12 kabilenin kurucusu olduğuna inanılmakta ve Yakup’un torunu olduklarından İsrailoğulları olarak adlandırılmaktaydılar. İbrahim’in Kuzey Mezopotamya’dan Kenan (Filistin) ülkesine göçtüğüne oğullarının oradan Mısır’a gittiğine inanılmaktadır.
Yusuf’u tanımayan bir Mısır firavununun İsrailoğullarını yapı işlerinde köle olarak kullandığı Eski Ahit’te bildirilmektedir. Mısır’da kaldıkları 400 yıl boyunca İsrailoğullarının sayısı artınca firavun, bu halkın kontrolünden çıkmasından korkarak yeni doğan erkek çocuklarının öldürülmesini emrederek sayılarını sınırlamaya çalışmıştır. İbrani asıllı anne ve babasının üç ay sakladıkları bebek Musa su geçirmez bir sepet içinde Nil nehrine bırakılmış ve firavunun kızı tarafından bulunarak saraya götürülüp büyütülmüştür. Kırk yaşında bir İbrani kölenin dövüldüğünü gören Musa duruma müdahale ederken döveni öldürdüğünden Sina dağına kaçmış, Yetro adlı Midyani rahibinin yanına sığınmıştır. Yetro’nun kızı Zippora ile evlenerek Sina dağında 40 yıl çobanlık yapmıştır. Bir gün Tanrı Musa’ya seslenmiş ve Mısır’a dönüp İsrailoğullarını kölelikten kurtarmasını buyurmuştur. Tanrı Musa’ya
yardım edeceğini bildirince Mısır’a dönüp firavunu İsrailoğullarını serbest bırakmaya razı etmiştir. Buna karşın fikrini değiştiren firavun kölelere geri dönmelerini bildirmiş emrine riayet edilmeyince İsrailoğullarının peşine düşmüş, Kızıldeniz sahilinde kafileye yetişmiştir. Tanrı, Musa’ya kavmini Kızıldeniz’in sularına doğru yöneltmesini emretmiş, o sırada sular yarılarak iki yana doğru açılarak kafileye yol
vermiş ama arkalarından gelen firavunun ordusunun geçmesine izin vermemiştir. Musa halkını Sina dağına götürmüş, orada Tanrı onlara itaat etmeleri için On Emri vermiştir. Daha sonra Musa 40 gün Tanrıyla baş başa kalarak diğer emirleri almıştır. Musa halkını Sina dağından alarak Tanrı’nın kendilerine vaat ettiği Kenan topraklarına götürmüştür. Filistinliler burada tamamı putperest olan farklı kavimlerle mücadele etmek zorunda kaldılar. Zamanla kavmin yönetimini hâkimler
ele geçirmişse de Samuel peygamber on iki kabileyi birleştirerek ve Saul’ü kral seçerek bir krallık kurulmasını sağlamıştır. Saul’den sonra savaşçı ve şair Davut ardından Kudüs’te adına büyük bir tapınak inşa ettiren Süleyman kral olmuşlardır.
Süleyman’ın ölümünün ardından oğlu Rehobam devletin düzen ve refahını sürdürememiş ve kuzeydeki on kabile ayrılıp bağımsız bir krallık kurmuşlardır. Geri
kalan iki kabile ise güneyde Yuna krallığını kurmuşlardır ki Yahudi teriminin kaynağı bu devlettir. Asurlular MÖ 721 yılında İsrail’i işgal edip kuzeydeki 10 kabileyi topraklarından sürmüş, Babilliler ise MÖ 587’de güneydeki Yuda’yı işgal ederek Kudüsteki Süleyman tapınağını yıkmış ve çok sayıda esir almıştır. Tüm bu felaketlere karşın İsrailoğulları bu bölgede yaşamaya devam etmişlerdir. Babil’e esir olarak götürülen Yahudiler MÖ 538 yılında Pers imparatoru Keyhüsrev tarafından serbest bırakılmış ve Kudüs’e giderek tapınaklarını tekrar inşa etmişlerdir. MÖ 63 yılında imparator Pompeus’un Kudüs’ü ele geçirmesiyle Roma egemenliğine girmelerinin ardından sıkça başkaldırmış, bu isyanların bir tanesi sırasında Roma askerleri tarafından tapınakları yıkılmıştır. Bu dönemde Roma İmparatorluğu topraklarına hatta Orta Avrupa ve Rusya’ya kadar dağılıp yerleşen Yahudi halkı, 1948 yılında kurulacak İsrail devletine dek bir daha bağımsız olarak yaşamamışlardır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016
Ayrıca Bakın
Yahudi Mitolojisi Sözlüğü